Yükselişiyle korkutan CDS nedir? CDS neden yükselir?

Ünlü ekonomist Özgür Demirtaş'ın, Merkez Bankası Başkanı olmasını önerdiği iktisatçı Prof. Dr. Hakan Kara, 14 Mayıs sonrası Türkiye’nin CDS priminin 494’ten 704’e yükseldiğine dikkat çekerek, "Yani dış borcun ödenememe (iflas) olasılığı kabaca %20’den %30’a çıktı" değerlendirmesini paylaştı.

CDS, seçim sonrası çok sık gündeme getirilen ekonomi parametrelerinden biri olarak öne çıkıyor. Peki CDS nedir ve ekonomik gidişat ne gibi işaretler verir? Ülkelerin CDS puanları nasıl belirleniyor, CDS puanları çok hızlı yükselen ülkelerde ne gibi sonuçlar yaşandı?

Soruların yanıtından önce, CDS'nin ne olduğuna bakalım.. CDS nin açılımı "Credit Default Swap" yani Kredi Risk Primi'dir. Kredi risk primi; bir ülke tarafından alınan kredinin geri ödenmemesine yönelik riskin göstergesidir.

CDS, bir şirketin veya bir ülkenin borçlanma araçlarının (genellikle tahviller) ödemelerini garanti altına alan bir türev finansal üründür. CDS, bir yatırımcının belirli bir borçlanma aracının temerrüde düşmesi durumunda zararını telafi etmesini sağlar.

CDS'ler, ekonomik istikrarı ve bir ülkenin borç geri ödeme kabiliyetini değerlendirmek için kullanılan önemli bir göstergedir. Yüksek CDS puanları, bir ülkenin borçlarının geri ödeme riskinin arttığını gösterir. Eğer bir ülkenin CDS puanı yükselirse, genellikle yatırımcılar o ülkenin borçlarının riskli olduğunu düşünürler ve bu da borçlanma maliyetlerinin artmasına ve yatırımcıların o ülkeye olan güveninin azalmasına neden olabilir.

CDS puanları, genellikle kredi derecelendirme kuruluşları tarafından belirlenir. Bu kuruluşlar, ülkelerin ekonomik performansını, borç seviyelerini, büyüme potansiyellerini, politik istikrarlarını ve diğer faktörleri değerlendirerek CDS puanlarını belirler. Daha yüksek bir CDS puanı, borçlanma maliyetlerinin artmasına ve ülkenin finansal durumunun zayıflamasına işaret eder. Bir ülkenin CDS puanının hesaplanmasında siyasal ve finansal durumu ile bütçe açığı gibi hususlar rol oynar.

CDS puanları hızla yükselen ülkelerde bazı sonuçlar yaşanabilir. Öncelikle, yüksek CDS puanı, yatırımcıların ülkeye olan güvenini azaltabilir ve yabancı sermaye çıkışına neden olabilir. Bu durum, ülkenin ekonomik büyümesini olumsuz etkileyebilir ve finansal istikrarı zayıflatabilir. Ayrıca, yüksek CDS puanı, ülkenin borçlanma maliyetlerinin artmasına yol açar ve bu da kamu borç yükünü daha da artırabilir.

Borçlanma maliyetlerindeki artış, kamu harcamalarını kısıtlama ve ekonomik büyümeyi olumsuz etkileme eğiliminde olan bir döngüye neden olabilir.

Ayrıca, yüksek CDS puanı, ülkedeki bankalar ve finansal kuruluşlar üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Bankaların kredi maliyetleri artabilir ve borç geri ödeme sorunları ortaya çıkabilir. Bu durum finansal krizlere ve banka iflaslarına yol açabilir.

Yüksek bir CDS primi ülkeye dair yatırımların azalmasına işaret edebilir.

Bir ülkenin CDS primi yüksek ise bu ülkeye yatırım yapılması da maliyetli olabilir.

CDS priminde her bir 100 puan için %1 oranındaki sigorta maliyetinden söz edilebilir.

Bir ülkenin CDS puanı 400 ise söz konusu ülkeye yatırım yapmak isteyen bir kurum parasını sigortalarken %4 oranında maliyete girmelidir.

Kredi risk priminin yükselmesi ise maliyetin de artmasına yol açarak uluslararası bağlamdaki yatırımların azalmasına zemin hazırlar.

Dolayısıyla CDS puanının yüksekliği uluslararası yatırımların artışı ile ters orantılıdır.

CDS puanı en yüksek ülkeler sıralamasının başında ise Ukrayna savaşı sonrası Rusya, Mısır ve Türkiye var.