Amerika Birleşik Devletleri’nde piyasa ekonomisi mi yoksa karma ekonomi mi var?

Gelişmelerden anında haberdar olmak için Google News'te Paradurumu'na abone olun

Paradurumu'na Google News'te abone olun

Abone Ol

Amerika Birleşik Devletleri bir karma ekonomiye sahiptir. Hem kapitalizmin hem de sosyalizmin özelliklerini taşıyan bir ekonomik sistemle çalışır. Karma ekonomik sistemler bir miktar ekonomik özgürlüğü ve özel mülkiyeti korur, ancak aynı zamanda hükümetin sosyal amaçları ve kamu yararını gerçekleştirmek amacıyla ekonomik faaliyetlere müdahale etmesine de izin verir.

ABD hükümetinin ekonomiye etkisi var mı?

ABD hükümeti her zaman ekonomik konularda aktif rol oynamaktatır. Ancak ABD’de hükümetler hiç bir dönemde, özel sektörün yasal ekonomik faaliyetlerini kısıtlanmamıştır.Gerçek bir serbest piyasa ekonomisine benzer uygulamalar sergilemiştir.

"Gerçek" veya "mutlak" bir serbest piyasa ekonomisi, tüm mülkiyetin özel bireyler tarafından sahip olunmasını ve tüm mal ve hizmetlerin özel olarak sağlanmasını gerektirir. Fiyatlar, arz ve talebe dayalı olarak dalgalanmaya izin verilir ve tüm işlemler gönüllüdür, hükümet tarafından zorlanmaz veya kısıtlanmaz. Bu sistem aynı zamanda "saf kapitalizm" veya "laissez-faire kapitalizm" yani serbest piyasa ekonomisi olarak da adlandırılır.

Buna karşın, bir karma ekonomi, hem serbest piyasaların hem de hükümetin ekonomik müdahalesinin unsurlarını içerir. Karma bir ekonomide, piyasa ekonomilerinin birkaç farklı şekilde değiştirilmesi mümkündür. Hükümetler, bazı ticari faaliyetlere kısıtlamalar getirebilir, örneğin lisanslama veya düzenleyici kurullar gibi. Hükümetler ayrıca kamu mülkiyetine sahip olabilir veya kamu hizmetleri sunabilir ve vergi politikaları veya sübvansiyonlar aracılığıyla piyasadaki fiyatlara müdahale edebilir.. Karma bir ekonomide, birçok özel işleme izin verilir, ancak yalnızca hükümetin hedeflerine tabi koşullar altında.

ABD ekonomisinin gücü

COVID-19 pandemisi sonrasında, ABD ekonomisi diğer dünya ekonomilerinden daha hızlı bir oranda güç kazandı. Mart 2023'te ABD'nin GSYİH'sı, pandemi öncesi seviyenin %5 üzerine çıktı, ancak diğer birçok önde gelen ekonomi hala pandemi öncesi seviyelerine dönemedi. ABD’dei İstihdam istihdamda artış oldu, işsizlik 2023'ün başlarında rekor düşük seviyelerde düştü.
Ancak yüksek enflasyon morolleri biraz bozdu. Tüketici fiyatları, Federal Rezerv'in tekrarlanan müdahalelerine rağmen pandemi sonrasında istikrarlı bir şekilde arttı. Mart 2023'te yıllık enflasyon %5 olarak hesaplandı, bu da reel ücretlerin bir önceki yıla göre yaklaşık %1,6 düştüğü anlamına geliyor.

ABD ekonomisinin küresel etkisi

Hükümet müdahaleleri, ABD'nin dünya piyasaları üzerindeki büyük etkisi nedeniyle küresel ekonomiyi de etkiliyor.Örneğin ABD’nin rezervleri uluslararası finansal piyasalar için çok önemidir. Dolar uluslararası işlemlerde kullanılan para birimlerinden biri olduğu için, ABD'nin para politikası veya politikalardaki değişiklikler dünya ekonomisinde dalgalanmalara neden olabiliyor.
Sonuç olarak, bölgesel ekonomiler genellikle ABD ekonomik döngüleri ile senkronize olur. Küresel resesyonlar genellikle ABD ekonomisindeki ağır resesyonlarla birlikte gerçekleşir. Bu ilişki, ABD'nin dünya ekonomisinde merkezi bir rol oynadığını gösterir.

ABD hükümeti, eğitim, mahkemeler, yollar, hastane bakımı ve posta teslimi gibi birçok mal veya hizmeti kontrol eder veya kısmen kontrol eder. Ayrıca tarım üreticilerine, petrol şirketlerine, finans şirketlerine ve hizmet şirketlerine sübvansiyonlar sağlar. Örneğin, vatandaşlarınınn bazı malları yasal olarak sağlaması veya satın almasını engeller.Bazı ürünlere de örneğin sigara gibi kullanımlarını caydırmak için ağır vergiler koyar.

ABD'de özel işletmelerin hükümet kurumlarına kaydolmaları gerekir.Bu işletmeler ve meslek grupları lisans alarak çalışmak zorundadır; örneğin müzayedeciler, özel dedektifler, makyaj sanatçıları, kuaförler, emlak acenteleri ve finansal danışmanlar gibi.

ABD'deki hemen hemen her tür işletme ve hükümetin denetimi altındadır. Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), tüketilebilir gıdaların ve ilaçların satılmadan önce onaylanmasını şart koşar ve üreticilerin kullanıcılara çok detaylı açıklamalar ve uyarılar yapmasını ister. İşletmeler mallarını ve hizmetlerini, Federal Ticaret Komisyonu (FTC) ile uyumlu oldukları takdirde tanıtabilirler. Çalışanların işe alınması, tazmin edilmesi ve işten çıkarılması, Çalışma Bakanlığı (DOL)’nın düzenlemesine uygun olmalıdır.

Finansal politikalar

ABD hükümeti, enflasyonu kontrol altında tutma ve işletmelerin üretimilerinin düzenlenmesi konularında da belirleyecidir. Dolaşımdaki para arzının miktarı, hızı ve kullanılabilirliği,hükümet gelirine ve harcamalarına dair konular kongreye denetimine tabidir.

ABD'de bir refah devleti midir?

Amerika Birleşik Devletleri, aşırı yoksulluğun etkilerini azaltmayı amaçlayan sınırlı bir refah devletidir. Bu politikalara örnek olarak, yoksullara verilen gıda çekleri sağlık hizmeti yardımları, bazı mal veya hizmetlerin fiyatını düşük tutmalarına yardımcı olmak için özel şirketlere verilen mali katkılar gibi.2022'nin ikinci çeyreği itibariyle, federal hükümet sübvansiyonlara 157 milyar dolardan fazla harcamıştır.

ABD'nin devlete ait işletmeleri var mı?

Federal hükümetin, gelir elde etmek için birincil amacı olmasa da, bazı devlet destekli kurumları vardır. Freddie Mac ve Fannie Mae, konut ipotekleri karşılığında ödünç para verir. Ayrıca bu kurumlar krediye hak kazanamayacak kişilerin ev sahibi olmasını da sağlar. Amerika Birleşik Devletleri Posta Servisi de iş faaliyetlerinden gelir elde eder, ancak bu genellikle giderlerinden daha azdır.

Sonuç olarak, ABD'deki politikacılar genellikle serbest piyasa değerlerine oldukça bağlı olsalar da, hükümet düzenli olarak ekonomi işleyişe müdahale eder. Aslında, kamu sektörü Amerikan ekonomisi üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Eğitim, askeri kurumlar, federal otoyollar ve milli parklar gibi kamu mal ve hizmetlerin giderleri vergi gelirleriyle ödenir.