Para kişilik tipinizi biliyor musunuz?

Paranın nasıl çalıştığına dair güçlü bir anlayış kazanmak ve bilinçli kararlar vermek için kaynaklara sahip olmak gibi konularda finansal okuryazarlığın önemini sık sık vurgularız.

Ancak iş finansal sağlığı sağlamaya gelince, çoğu insanın hesaba katmadığı bir şey para kişiliği ya da paraya yaklaşımları ve paraya verdikleri duygusal tepkileridir. 

Her birimizin parayla ilgili kendi inanç ve duyguları vardır ve bunlar çoğunlukla bireysel yaşam deneyimlerimiz tarafından şekillendirilir (örneğin, ebeveynlerimizden aktarılırlar veya mevcut durumlarımızdan etkilenirler).

10 yılı aşkın süredir para ve mutluluk psikolojisini araştırırken, yedi farklı para kişilik tipi olduğu bulundu. Tipik olarak, sadece bir değil, birkaç türün bir kombinasyonu olabiliriz.

Hangi türlere dahil olduğunuzu belirlemek ve her birinin tuzaklarını anlamak, parayla olan ilişkinizi önemli ölçüde iyileştirebilir. Anlık satın alımlara daha az harcama yapmak, bütçeleme konusunda daha iyi olmak, akıllıca yatırım yapmak ve emekliliğinizi garanti altına almak gibi şeyler yapmanıza yardımcı olabilir.

1. Kompulsif Tasarrufçu

Kompulsif Tasarrufçu olabileceğinizi gösteren işaretler:

•  Bazen aklınızda gerçek bir nihai amaç olmadan, sonsuza kadar para biriktirirsiniz.
• Hayatta daha güvende hissetmenin tek yolunun para biriktirmek olduğuna inanıyorsunuz.
• Çok tutumlusunuz. (Arkadaşlarınız genellikle hangi telefon şirketinin en uygun fiyatlı olduğu, hangi sadakat kartlarının değerli olduğu veya en düşük fiyata uçak biletlerinin ne zaman alınacağı konusunda tavsiye almak için size gelirler.)

Tuzaklar: Bazı Kompulsif Tasarrufçular, para kaybetmekten o kadar korkarlar ki, hayatlarını biriktirmek için çok uğraştıkları paraları harcamadan geçirirler. Örneğin, hayatlarına mutluluk ve amaç katabilecek hobileri veya etkinlikleri pas geçmeyi seçebilirler.

Para tavsiyesi: Her şey ölçülü olmakla ilgilidir; para biriktirmek ve hayattan zevk almak arasında bir denge bulmayı öğrenin. Gelecekte kendinizi nerede gördüğünüzü ve oraya ulaşmak için birikimlerinizi nasıl kullanabileceğinizi düşünün.

 2. Kompulsif Savurgan

Kompulsif Savurgan olabileceğinizi gösteren işaretler:

• İhtiyacınız olmayan şeylere para harcama eğilimindesiniz.
• Dışa dönük bir kişiliğiniz var ve insanlara bazen özel bir sebep olmaksızın özel bir şeyler hediye etmeyi seviyorsunuz.
• Duygusal sıkıntı içinde olduğunuzda, çözümünüz, özellikle anında tatmin olabilmek için harcamaktır.

Tuzaklar: Çok miktarda borçları olsa bile, Kompulsif Savurganlar genellikle alışveriş çılgınlığına devam edeceklerdir. Hatta büyük satın alımları arkadaşlarından ve ailelerinden saklamaya çalışabilirler. Aşırı durumlarda, sürekli olarak kazandıklarından daha fazlasını harcarlarsa iflas etme riskiyle karşı karşıya kalabilirler.

Para tavsiyesi: Bir bütçe planı oluşturmak, olaylara farklı bir perspektiften bakmanıza yardımcı olacaktır. Örneğin, yeni bir araba satın almanın (zaten bir arabanız olduğunda), örneğin emeklilik için para biriktirmek veya borcunu ödemek gibi temel şeyler için paradan fedakarlık etmek anlamına geldiğini kendinize hatırlatın. 

3. Kompulsif Para Kazananlar

Kompulsif Para Kazanan biri olabileceğinizi gösteren işaretler:

• Mutluluğun sırrının daha çok para kazanmak olduğuna inanıyorsunuz.
• Enerjinizin çoğunu mümkün olduğunca çok para kazanmaya harcıyorsunuz.
• Finansal başarınız için diğer insanların onayından ve takdirinden zevk alıyorsunuz.

Tuzaklar: Kompulsif Para Kazananlar genellikle finansal özgürlüğe ulaşmak için güçlü bir yolda olsalar da servetlerini büyütmeye öncelik vermek için önemli ilişkileri ihmal etmeye başlarlarsa (örneğin, sevdikleriyle vakit geçirmek yerine hafta sonları çalışmayı seçmek) tehlikeli bölgelere girebilirler.

Para tavsiyesi: Hayatta paradan daha fazlası olduğunu kabul edin. Ve eğer büyük bir servetiniz varsa, başkalarına yardım ederek ona bir amaç verin, ister önemli bir amaca bağışta bulunun, ister yıllardır bahsettiğiniz o aile tatili ile kendinizi şımartın.

4. Paraya Karşı Kayıtsızlar

Paraya Karşı Kayıtsız olabileceğinizi gösteren işaretler: 

• Nadiren parayı düşünürsünüz (ve sadece bir bütçe oluşturma fikri bile sizi rahatsız eder).
• Aşırı durumlarda, paranın kalıtsal olarak kötü veya uğursuz olduğuna inanırsınız.
• Paranın hayattaki önemli kararları etkilememesi gerektiği fikrine güçlü bir şekilde bağlısınız.

Tuzaklar: Paraya kayıtsız olan birçok insan, mutlu olmak için sadece mütevazı bir miktar paraya ihtiyaç duyduklarını düşünür ki bu sağlıklı bir zihniyettir. Ancak, mali durumlarından sorumlu değillerse (örneğin, onlar adına para kazanan bir eşe bağımlı olmak) işler çıkmaza girebilir.

Para tavsiyesi: Mali açıdan rahat olsanız bile, paranızın nereye gittiği, aylık harcamalarınızın ne olduğu ve borcunuz ne durumda olduğu gibi şeyleri bilmeye özen gösterin. Tüm bunları yapmak, gelecekte sizi çok fazla finansal stresten kurtarabilir.

5. Tasarrufçu-Savurgan

Tasarrufçu-Savurgan olabileceğinizi gösteren işaretler:

• Tasarrufçular ve Savurganlar arasında ortak özellikleri paylaşıyorsunuz.
• Çok para biriktirmeye başlarsınız, ancak daha sonra birdenbire harcama dürtülerine kapılırsınız.
• Birikimlerinizi kullandığınızda, ihtiyacınız olmayan veya nadiren kullanacağınız şeylere harcayabilirsiniz.

Tuzaklar: Sarkaç, kompulsif tasarruftan kompulsif savurganlığa geçtiğinde duygusal olarak yorucu olabilir. Tasarrufçular, para biriktirmek için bu kadar çok çalıştıkları ve bu kadar çabuk kaybettikleri için genellikle strese girerler ve kendileri hakkında hayal kırıklığına uğrarlar.

Para tavsiyesi: Kompulsif Savurganlar gibi, Tasarrufçu-Savurganlar, savurganlığa karar verdiklerinde nadiren neye harcadıklarını düşünürler. Herhangi bir büyük satın alma işleminden önce, bir veya iki hafta sonra nasıl hissedeceğinizi hayal edin. Finansal hedeflerinizi gözden kaçırmayın.

6. Kumarbaz

Kumarbaz olabileceğinizi gösteren işaretler:

• Para Kazananlar ve Savurganlar arasında ortak özellikleri paylaşıyorsunuz.
• Riskin heyecanı ve ödül vaadi, içinde çabucak kaybolabileceğiniz bir zevk.
• Bazen can sıkıntısından kaçmak için paranızı riske atıyorsunuz.

Tuzaklar: Kumarbazların ani beklenmedik düşüşler veya yıkıcı kayıplarla karşılaşması alışılmadık bir durum değildir. En belirgin risk, kumarbazlığın kontrolden çıkması ve yoldaki kayıpları telafi etmek için emeklilik parası veya çocuklarının üniversite fonu gibi şeyler için borç almalarıdır.

Para tavsiyesi: Amaç, aldığınız finansal riskler konusunda içebakışçı ve katı olmaktır. Denge ve güvenlik olmazsa olmazdır, bu nedenle büyük finansal kararlar vermeden önce aylık birikimlerinizi bir kenara ayırmaya başlayın.

7. Savaşçı

Savaşçı olabileceğinizi gösteren işaretler:

• Ne kadar paranız olduğundan bağımsız olarak her an onu kaybedeceğiniz konusunda sürekli endişeleniyorsunuz.
• Finansal özgürlüğe ulaşmak için yeteneklerinize güvenmiyorsunuz.
• Paranız biterse ne olacağına dair en kötü senaryoyu sürekli olarak takıntı haline getiriyorsunuz.

Tuzaklar: Geleceğinize hazırlanmazsanız neler olabileceğinin farkında olmak akıllıcadır. Ancak endişe ve kaygının şu andaki mutluluğunuzu yok etmesine izin vermek asla iyi bir şey değildir. 

Para tavsiyesi: Para konuşmalarında pozitiflik arayın. İster bir finansal danışmanla ister bir terapistle konuşmak olsun, finansal endişelerinizin nereden geldiğini anlamaya çalışın.

 

Zenginler Neyi Doğru Yapıyor? Özlem Denizmen, Onedio Yazio’da yazdı: Zenginlerin alışkanlıkları: