Çılgınca Stok Yapmanın Altında Yatan Asıl Sebep Ne?

Perakende Tedavisi University of Arts London'dan tüketici eğilimleri konusunda uzman psikolog Dr. Paul Marsden, bu durumu ‘perakende tedavisi’ olarak adlandırıyor. Marsden, duygusal durumumuzu yönetmek için satın alıyoruz.’ diyor ve ekliyor; ‘Her şeyin kontrolümüzden çıktığını düşündüğümüz dünyada, kontrolü geri almak adına alışveriş yapıyoruz.’ Dr. Marsden’e göre, panikle satın alma dürtüsü üç temel psikolojik ihtiyacımızı karşılıyormuş. Bunlar, kontrol etme ihtiyacı, topluluk halinde hareket etme ihtiyacı (ki marketlerde bunu sıklıkla görebiliyoruz), yetkinlik hissi, yani stok alışveriş yapanların, yaptıkları harcamaları ‘akıllı harcama’ olarak görmelerinin yarattığı hissiyat.

Paniğin Altında Yatan Neden Cambridge Üniversitesi’nden doçent Sander van der Linden’e göre bu konuda hem genelleştirilmiş, hem de koronavirüse özgü faktörler yer alıyor. Linden’e göre, panik halinde yapılan alıverişlerin altında yatan bir önemli faktör de, bir tarafta panik yaratan dedikodular, diğer yandan her şeyin kontrol altında olduğu açıklamalarının kişilerin endişelerinin artmasına neden olması.

Başkaları Ne Yapıyor? Linden durumu, ‘insanlar stres altıdayken, benzer durumdaki diğer insanların yaptıklarını gözlemlerler. Birileri marketlere hücum ettiyse, kendilerinin de bunu yapmaları gerektiğini düşünürler. Gerek sosyal medyada, gerek televizyonlarda yer alan adeta boşalmış market rafları, bunu gören kişilere bir an önce senin de alışveriş yapman gerekiyor, mesajını iletiyor.’ şeklinde açıklıyor. ‘Kimi zaman, özellikle de bir durum karşısında nasıl hareket etmemiz gerektiğini bilmediğimiz zamanlarda, diğerlerinin davranışlarını takip ederiz. Örneğin, bir ormandasınız ve önünüzdeki kişinin bir yılan görüp koşmaya başladı. Siz onun ne gördüğünü bilmeden onunla birlikte koşmaya başlarsınız.’

Koronavirüs'ün yarattığı ikon! Hijyenik malzemeler ve sabun dışındaki tuvalet kağıdı alımlarını değerlendiren Londra Üniversitesi tüketici ve işletme psikolojisi öğretim görevlisi Dimitrios Tsivrikos’a göre, tuvalet kağıdı toplumdaki paniğin ikonu oldu. ‘Belirsizlik durumlarında insanlar kendilerini mantık dışı ve nevrotik davranışlara iten panik bölgesine adım atarlar. Sel, deprem gibi diğer doğal afetlerde ne yapacağımızı aşağı yukarı biliyoruz ancak bu virüs beklenmedik bir durum ve bu konuda hiçbir şey bilmiyoruz.’ ‘Büyük hacme sahip tuvalet kağıtları da insanların ellerinden gittiğini düşündükleri kontrol hislerini geri kazanmalarına yardımcı oluyor.’ Tsivrikos de farklı yerlerden farklı bilgilerin geliyor olmasının bu toplu alışverişlerde etkili olduğunu düşünüyor.